آشنایی با انواع سنگ کلیه + علائم، تشخیص و درمان

انواع سنگ کلیه ممکن است علائم مختلفی ایجاد کنند. سیستم ادراری از کلیه‌ها گرفته تا مجاری و مثانه مجموعه‌ای به هم مرتبط‌اند که در صورت بروز مشکل در یک بخش، همگی تحت تاثیر قرار می‌گیرند. بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری جزء بیماری‌های شایع در سنین مختلف‌اند. یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که ممکن است افراد را در هر سن و جنسیتی درگیر کند، مشکل سنگ کلیه است. سنگ کلیه می‌تواند بسیار دردناک باشد و مشکلات متعددی را برای فرد به وجود آورد. البته گاهی نیز این سنگ‌ها بدون این که فرد متوجه آنها شود دفع می‌شود که این دفع می‌تواند بدون درد یا با دردهای شدید همراه شود. در مواردی هم برای رفع سنگ کلیه به درمان‌های پزشکی نیاز است. در این مقاله بیشتر با انواع سنگ کلیه و شیوه تشخیص و درمان آنها آشنا می‌شویم.

برای آشنایی با بیماری نارسایی کلیه، مقاله نارسایی کلیه چه علائمی دارد؟ بررسی راه های تشخیص و درمان را مطالعه کنید.

انواع سنگ کلیه چیست و چگونه ایجاد می شود؟

سنگ کلیه توده‌های سختی از مواد معدنی متبلور هستند که می‌توانند در کلیه‌های شما تشکیل شوند. این رسوبات سخت از مواد معدنی و نمک تشکیل شده‌اند و در داخل کلیه‌ها شکل می‌گیرند.

سنگ کلیه می‌تواند هر بخشی از دستگاه ادراری شما را تحت‌تأثیر قرار دهد، از کلیه‌ها گرفته تا مثانه. در بیشتر موارد با غلیظ‌شدن ادرار سنگ‌ها ایجاد می‌شوند و به مواد معدنی اجازه می‌دهند تا متبلور شده و به هم بچسبند.

انواع سنگ کلیه

پنج نوع اصلی از انواع سنگ کلیه وجود دارد که هر کدام علت خاص خود را دارند. ممکن است بر اساس رژیم غذایی و سابقه خانوادگی، احتمال ابتلا به انواع خاصی از سنگ کلیه بیشتر باشد. در واقع سنگ‌های کلیه را می‌توان از چندین نوع کریستال ساخت. گاهی اوقات سنگ‌ها از یک نوع کریستال تشکیل شده‌اند، اما اغلب ترکیبی است. فراوان‌ترین نوع کریستال تعیین می‌کند که چه نوع سنگ کلیه‌ای دارید. اصلی‌ترین انواع سنگ کلیه شامل موارد زیر هستند:

• سنگ‌های کلسیمی
• سنگ‌های اوریک‌اسیدی
• استروئیتی
• سنگ‌های سیستئینی
• سنگ‌های اگزالات کلسیمی

۱. سنگ های اسید اوریکی

از انواع رایج سنگ‌های کلیه، سنگ‌های اسیداوریکی است که در مردان شایع‌تر است. اسیداوریک یک ماده اضافی حاصل از تغییرات شیمیایی در بدن است. این کریستال‌ها در ادرار اسیدی به‌خوبی حل نمی‌شوند و معمولاً به شکل سنگ کلیه رسوب می‌کنند. سنگ‌های اسیداوریک در افرادی که آب کافی نمی‌نوشند یا رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی دارند، ایجاد می‌شود.

همچنین احتمال بروز آنها در افرادی که نقرس دارند، سابقه خانوادگی این نوع سنگ کلیه دارند یا در افرادی که شیمی درمانی کرده‌اند بیشتر است. علاوه بر این در افراد مبتلا به اسهال مزمن که مایعات زیادی ازدست‌داده‌اند، هم احتمال تشکیل انواع سنگ کلیه اسیداوریکی بالاست. دیابت نوع دو هم یکی دیگر از عوامل بروز این نوع از سنگ کلیه است. در واقع بالابودن قند خون می‌تواند به بروز سنگ‌های اسیداوریکی منجر شود.

۲. سنگ های فسفات کلسیم

یکی از انواع سنگ کلیه رایج، سنگ‌های فسفات کلسیمی است. سنگ کلیه فسفات کلسیمی به دلیل ناهنجاری در عملکرد سیستم ادراری ایجاد می‌شود. پزشک شما ممکن است یک سری آزمایش خون و ادرار را برای تعیین اینکه آیا هرگونه بیماری ادراری یا کلیوی می‌تواند باعث ایجاد این نوع سنگ شود را تجویز می‌کند.

این سنگ اغلب هم‌زمان با سنگ‌های اگزالات کلسیمی ایجاد می‌شود. سنگ‌های کلسیمی بیشتر سنگ‌های کلیه را تشکیل می‌دهند. حتی با وجود سطوح نرمال کلسیم در ادرار هم ممکن است سنگ‌های کلسیمی به دلایل مختلف دیگری ایجاد شوند.

۳. سنگ های اگزالات کلسیم

شایع‌ترین نوع سنگ کلیه، سنگ اگزالات کلسیمی است. زمانی که ادرار حاوی سطوح پایین سیترات و سطوح بالای کلسیم و اگزالات یا اسیداوریک باشد، نتیجه بروز چنین سنگ‌هایی می‌شود. اغلب سنگ‌های کلسیمی به شکل اگزالات کلسیم هستند. اگزالات ماده‌ای است که روزانه توسط کبد ساخته می‌شود یا از رژیم غذایی فرد جذب می‌شود.

برخی از میوه‌ها و سبزیجات و همچنین آجیل و شکلات دارای محتوای اگزالات بالایی هستند که از جمله آنها می‌توان به چغندر، چای سیاه، شکلات، آجیل، سیب‌زمینی و اسفناج اشاره کرد. عوامل رژیم غذایی، دوزهای بالای ویتامین D، جراحی بای‌پس روده و چندین اختلال متابولیک می‌توانند غلظت کلسیم یا اگزالات را در ادرار افزایش دهند.

۴. سنگ های استروویتی

سنگ‌های استروویتی که از جنس منیزیم آمونیوم فسفات‌اند، در پاسخ به عفونت دستگاه ادراری و در محیط آلکالینی ادرار تشکیل می‌شوند و در زنان شیوع نسبتاً بیشتری دارند. عفونت‌های باکتریایی دستگاه ادراری که با کاهش اسیدیته ادرار و افزایش باز آن همراه‌اند، می‌توانند موجب بروز چنین سنگ‌هایی شوند.

این سنگ‌ها غالباً بسیار بزرگند، به‌سرعت رشد می‌کنند و بزرگ می‌شوند و گاهی اوقات کل کلیه را اشغال می‌کنند. در صورت عدم درمان، می‌توانند باعث عفونت‌های مکرر و شدید دستگاه ادراری و ازدست‌دادن عملکرد کلیه شوند. این سنگ‌ها با شیوع ده درصد در افراد دیده می‌شوند و جزو مدل‌های رایج سنگ کلیه نیستند.

۵. سنگ های سیستئینی

سنگ‌های سیستئین ناشی از یک اختلال ژنتیکی ارثی به نام سیستینوری است که می‌تواند منجر به تجمع بیش‌ازحد اسیدآمینه سیستین در ادرار شود. سیستئین یکی از اسیدآمینه‌های تشکیل‌دهنده پروتئین‌هاست. سنگ‌های سیستئینی معمولاً به‌صورت یک اختلال نادر در زمانی رخ می‌دهد که کلیه‌ها قادر به بازجذب سیستئین از ادرار نیستند و این اسیدآمینه در ادرار رسوب می‌کند. این امر می‌تواند منجر به تشکیل سنگ در کلیه‌ها، مثانه و حالب شود که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه منتقل می‌کند. سنگ‌های سیستئینی معمولاً از بچگی شروع به تشکیل‌شدن می‌کنند.

انواع سنگ کلیه بر اساس رنگ

انواع سنگ کلیه را می‌توان بر اساس رنگی که دارند هم دسته‌بندی کرد. آنها در رنگ‌های مختلف از زرد، قهوه‌ای تا تقریباً سیاه‌رنگ هستند. سنگ‌های کلیه به رنگ‌های قهوه‌ای تیره یا سیاه نشان‌دهنده رشد آهسته و متناوب و افزایش هایپر اگزالوری (ادرار کم یا مصرف غذای غنی از اگزالات) است.

انواع سنگ کلیه سیاه رنگ

از انواع سنگ کلیه بسیاری از آنها به رنگ سیاه هستند. دلایل احتمالی سنگ‌های کلیه سیاه رنگ نوشیدن آب کم، ورزش زیاد یا بسیار کم، چاقی، جراحی‌های کاهش وزن و خوردن غذاهای حاوی نمک یا شکر زیاد است. در برخی از افراد هم دلیل این سنگ‌های کلیه سیاه رنگ عفونت یا سابقه خانوادگی است.

انواع جنس سنگ کلیه

انواع سنگ کلیه از نظر اندازه و شکل متفاوت است. آنها ممکن است به کوچکی یک‌دانه شن یا به بزرگی یک نخود باشند. به‌ندرت، برخی از سنگ‌های کلیه به‌اندازه توپ گلف هستند. سنگ‌های کلیه ممکن است صاف یا دندانه‌دار باشند و معمولاً زرد یا قهوه‌ای‌اند.

کدام نوع سنگ کلیه خطرناک است؟

بین انواع سنگ کلیه آن دسته از سنگ‌هایی که اندازه بسیار بزرگ‌تری دارند و با درد و ناراحتی بیشتری همراه‌اند، خطرناک‌ترند. همچنین سنگ‌هایی که دائماً افزایش سایز دارند احتمال بروز عوارض خطرناک در آنها نیز بیشتر است. سنگ کلیه درصورتی‌که باعث عفونت مکرر یا جدی شود یا برای مدت طولانی دلیل انسداد کلیه‌ها باشد می‌تواند باعث آسیب شود. برخی از سنگ‌ها در صورت عدم درمان می‌توانند باعث ازکارافتادن کلیه شوند.

آیا علائم انواع سنگ کلیه با هم فرق دارند؟

فرقی نمی‌کند که با کدام نوع از سنگ کلیه درگیر هستید، به‌صورت کلی نوع علائم و شدت آنها بر اساس محل تشکیل سنگ، اندازه آن و مدت‌زمان عود بیماری می‌تواند متفاوت باشد. سنگ‌های کلیه معمولاً تا زمانی که داخل کلیه حرکت نکند یا به یکی از حالب‌ها نرود علائمی ایجاد نمی‌کند. حالب‌ها لوله‌هایی هستند که کلیه‌ها و مثانه را به هم متصل می‌کنند.

اگر سنگ کلیه در حالب‌ها گیر کند، ممکن است جریان ادرار را مسدود کند و باعث تورم کلیه و اسپاسم حالب شود که می‌تواند بسیار دردناک باشد. در آن مرحله علائم سنگ کلیه در زنان و مردان یکسان بوده و ممکن است این علائم را تجربه کنند:

• درد شدید و مزمن در پهلو و پشت و زیر دنده‌ها
• دردی که به قسمت تحتانی شکم و کشاله ران می‌رسد.
• دردی که به‌صورت سینوسی می‌آید و شدت آن در نوسان است.
• درد یا احساس سوزش هنگام ادرار کردن
• ادرار صورتی، قرمز یا قهوه‌ای
• ادرار کدر یا بدبو
• نیاز مداوم به ادرارکردن، دفع ادرار بیشتر از حد معمول یا ادرارکردن در مقادیر کم
• تهوع و استفراغ
• تب‌ولرز در صورت وجود عفونت

درد کلیه هم می‌تواند در برخی موارد نشانه وجود انواع سنگ کلیه باشد.

اطلاعات انواع سنگ کلیه

در زیر جدول انواع سنگ کلیه، علائم و ویژگی های آنها آورده‌شده‌است:

برای بررسی علائم سنگ کلیه به کدام دکتر مراجعه کنیم؟

در صورت شدت‌یافتن علائم سنگ کلیه برای دریافت درمان و بررسی‌های تخصصی باید به پزشک معالج مراجعه کرد. متخصص کلیه و مجاری ادراری، پزشکی است که می‌تواند بررسی‌های تخصصی لازم برای تشخیص انواع سنگ کلیه و شیوه درمان آن را بدهد.

علت انواع سنگ کلیه چیست؟

دلایل مختلفی می‌تواند موجب بروز انواع سنگ کلیه شود. به‌صورت‌کلی عواملی مانند موارد زیر از مهم‌ترین دلایل بروز انواع سنگ‌های کلیه هستند.

• سابقه قبلی بیماری (سابقه‌داشتن سنگ کلیه‌ای که دفع شده است)
• سابقه خانوادگی
• کم‌آبی بدن
• رژیم‌هایی که شامل پروتئین، نمک یا قند بالاست،
• چاقی
• فشارخون بالا
• دیابت
• سیستینوری

در صورت ادامه‌دار بودن عفونت کلیه و درمان‌نشدن آن هم احتمال بروز سنگ کلیه وجود دارد.

تشخیص انواع سنگ کلیه

به‌صورت دقیق امکان تشخیص نوع سنگ کلیه توسط خود فرد وجود ندارد و تنها با وجود علائم مربوط به انواع سنگ کلیه می‌توان برای بررسی‌های تخصصی اقدام کرد. پزشک معالج می‌تواند با استفاده از انواع مختلف تست‌های تشخیصی اطلاعات بیشتری در مورد سنگ کلیه شما پیدا کند. اینها ممکن است شامل آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس شکم یا سی‌تی‌اسکن (توموگرافی کامپیوتری) یا تست‌های آزمایشگاهی مانند آزمایش ادرار یا آزمایش خون باشد.

آزمایش‌های تصویربرداری اطلاعات بصری سنگ، مانند اندازه، شکل و محل آن را در اختیار پزشک قرار می‌دهند. آنها همچنین ممکن است بتوانند علل یا عوارضی مانند انسداد مجاری ادراری و علائم نارسایی کلیه را شناسایی کنند. تست‌های آزمایشگاهی نیز می‌توانند سطوح بالای کلسیم، فسفر و سایر ترکیبات تشکیل‌دهنده نوع سنگ را تعیین کنند.

درمان انواع سنگ کلیه

پس از تشکیل سنگ کلیه، بدون توجه به نوع سنگ، درمان برای انواع سنگ کلیه یکسان خواهد بود. بااین‌حال، شیوه درمان سنگ کلیه به شدت و اندازه سنگ بستگی دارد. برای سنگ‌هایی که به‌اندازه کافی کوچک‌اند و می‌توانند از حالب عبور کنند، کم‌تهاجمی‌ترین درمان عبور طبیعی آنها است. یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی ممکن است نوشیدن مقدار زیادی آب را توصیه کند. همچنین ممکن است برای کمک به کنترل درد یا کاهش اسیدیته ادرار از دارو استفاده شود.

این دوره ممکن است از ۴ تا ۶ هفته طول بکشد. سنگ‌های بزرگ‌تر به درمان‌های فوری بیشتری نیاز دارند. سنگ‌شکنی یک روش سرپایی است که برای شکستن سنگ‌های کلیه به قطعات کوچک‌تر استفاده می‌شود تا خودبه‌خود دفع شوند. سیستوسکوپی یا یورتروسکوپی می‌تواند برای برداشتن یا شکستن سنگ کلیه استفاده شود.

در طی این روش‌ها، پزشک ابزار خاصی را از طریق مجرای ادرار شما وارد می‌کند تا به سنگ برسد. درنهایت برای سنگ‌های بسیار بزرگ، ممکن است نیاز باشد که آنها را از طریق جراحی با روشی به نام نفرولیتوتومی از راه پوست خارج کنند.

انواع سنگ کلیه و رژیم غذایی

در جدول زیر می‌توانید رژیم غذایی مناسب افراد مبتلا به سنگ کلیه را مشاهده کنید.

عکس انواع سنگ کلیه

با وجودی که علائم و شیوه درمان انواع سنگ کلیه با هم تفاوتی ندارد؛ اما دانستن نوع سنگ کلیه شما به تعیین علت آن کمک می‌کند و ممکن است سرنخ‌هایی در مورد چگونگی کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه‌های بیشتر را ارائه دهد. در نتیجه می‌توان با جست‌وجوی عکس انواع سنگ کلیه و مقایسه آن با سنگی که دفع کرده‌اید یا بردن سنگ به آزمایشگاه از نوع سنگ کلیه‌ای که دارید مطلع شوید.

نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

همانطور که متوجه شدید، این توده‌های سخت و بی‌رنگی که در داخل کلیه تشکیل می‌شوند، می‌تواند به دلیل بیماری، تغذیه نامناسب، عوامل ژنتیکی یا عوامل دیگری که در تشکیل سنگ کلیه دخیل هستند، به وجود آیند. هر نوع سنگ کلیه نیاز به درمان دارد و برای تشخیص و درمان درست، باید نوع سنگ کلیه مشخص شود. پس از تشخیص نوع سنگ کلیه، درمان باتوجه‌به نوع سنگ، اندازه و مکان آن، وضعیت عمومی بیمار تعیین می‌شود. درمان‌های مختلفی مانند داروها، لیتوتریپسی یا جراحی ممکن است برای درمان انواع سنگ کلیه استفاده شود. همچنین، اصلاح تغذیه و نوشیدن مقدار کافی آب نیز می‌تواند به کنترل سنگ کلیه کمک کند.