8 داروی ضد قارچ برای درمان عفونت‌های قارچی

داروهای ضد قارچ برای درمان عفونت‌های قارچی که بر روی پوست، مو، ناخن‌ها، و حتی در برخی موارد در داخل بدن تأثیر می‌گذارند، به کار می‌روند. این داروها به طور کلی به دو صورت موضعی و خوراکی تجویز می‌شوند. عفونت‌های قارچی می‌توانند از نوع‌های مختلفی مانند کچلی، عفونت‌های مخمری (مانند کاندیدیازیس) یا پای ورزشکار (تینیا پدیس) باشند.در ادامه این پست لیستی از 8 داروی ضد قارچ برای درمان عفونت‌های قارچی معرفی کردیم.

داروهای ضد قارچ موضعی به صورت کرم‌ها، لوسیون‌ها، ژل‌ها و پمادها استفاده می‌شوند و برای درمان عفونت‌های سطحی مناسب هستند. داروهای خوراکی معمولاً برای عفونت‌های شدیدتر یا گسترده‌تر مانند عفونت‌های سیستمیک یا عفونت‌هایی که به درمان موضعی پاسخ نمی‌دهند، تجویز می‌شوند.

برخی از داروهای ضد قارچ رایج

• کلوتریمازول (clotrimazole)
• اکونازول (econazole)
• میکونازول (miconazole)
• تربینافین (terbinafine)
• فلوکونازول (fluconazole)
• کتوکونازول (ketoconazole)
• نیستاتین (nystatin)
• آمفوتریسین (amphotericin)

نحوه عملکرد داروهای ضد قارچ

داروهای ضد قارچ به روش‌های مختلفی عمل می‌کنند تا رشد قارچ‌ها را متوقف کنند یا آنها را از بین ببرند. به طور کلی، این داروها با تخریب ساختار سلولی قارچ‌ها یا جلوگیری از تولید مثل آنها عمل می‌کنند. در زیر به برخی از مهم‌ترین مکانیزم‌های عملکرد داروهای ضد قارچ اشاره شده است:

1. تخریب دیواره سلولی قارچ‌ها: بسیاری از داروهای ضد قارچ با تخریب دیواره سلولی قارچ‌ها کار می‌کنند. دیواره سلولی قارچ‌ها از ماده‌ای به نام ارگوسترول ساخته شده است. برخی داروها، مانند آزول‌ها (مانند فلوکونازول و کتوکونازول)، تولید ارگوسترول را متوقف کرده و باعث نابودی سلول‌های قارچی می‌شوند.
2. تداخل در غشای سلولی قارچ: گروهی از داروهای ضد قارچ، مانند پلی‌ین‌ها (مانند آمفوتریسین بی و نیستاتین)، به ارگوسترول موجود در غشای سلولی قارچ‌ها متصل می‌شوند. این اتصال باعث ایجاد حفره‌هایی در غشای سلولی می‌شود که باعث نشت مواد ضروری از داخل سلول قارچی و در نهایت مرگ آن می‌گردد.
3. جلوگیری از تقسیم سلولی قارچ: برخی داروها مانند گریزئوفولوین مانع از تقسیم سلولی قارچ‌ها می‌شوند. این داروها از تکثیر و رشد قارچ‌ها جلوگیری کرده و در نتیجه به بهبودی بدن کمک می‌کنند.
4. مهار سنتز DNA و RNA: برخی داروهای ضد قارچ مانند فلوسیتوزین، به DNA و RNA قارچ‌ها حمله کرده و مانع از سنتز مواد ژنتیکی ضروری برای رشد قارچ‌ها می‌شوند.

این مکانیزم‌ها کمک می‌کنند که قارچ‌ها نتوانند به راحتی رشد و تکثیر کنند و در نتیجه عفونت قارچی مهار می‌شود. نوع داروی مورد استفاده به نوع قارچ و محل عفونت بستگی دارد.

عفونت های قابل درمان با داروهای ضد قارچ

داروهای ضد قارچ برای درمان طیف گسترده‌ای از عفونت‌های قارچی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این عفونت‌ها می‌توانند بر پوست، ناخن‌ها، مو، مخاط یا اندام‌های داخلی بدن تأثیر بگذارند. در زیر به برخی از رایج‌ترین عفونت‌هایی که با داروهای ضد قارچ قابل درمان هستند، اشاره می‌شود:

1. عفونت‌های پوستی (Dermatophytosis)

• این نوع عفونت‌ها بیشتر پوست، مو و ناخن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند و توسط قارچ‌های درماتوفیت ایجاد می‌شوند. رایج‌ترین این عفونت‌ها عبارتند از:
  • کچلی سر (Tinea Capitis): عفونت قارچی پوست سر و مو.
  • کچلی بدن (Tinea Corporis): عفونت قارچی پوست بدن، معمولاً به صورت حلقه‌ای قرمز دیده می‌شود.
  • کچلی کشاله ران (Tinea Cruris): عفونت قارچی در ناحیه کشاله ران، معروف به خارش ژوک.
  • پای ورزشکار (Tinea Pedis): عفونت قارچی پا، به ویژه بین انگشتان پا.
  • عفونت قارچی ناخن (Onychomycosis): عفونت قارچی ناخن‌های دست یا پا.

2. عفونت‌های مخمری (Yeast Infections)

• عفونت‌های مخمری توسط قارچ‌های مخمرمانند، به ویژه کاندیدا، ایجاد می‌شوند:
  • عفونت واژینال کاندیدا (Vaginal Candidiasis): عفونت مخمری در زنان که باعث خارش، سوزش و ترشحات غیرطبیعی می‌شود.
  • عفونت دهانی کاندیدا (Oral Candidiasis یا Thrush): عفونت قارچی دهان که به شکل لکه‌های سفید روی زبان و داخل دهان ظاهر می‌شود.
  • کاندیدیازیس پوستی: عفونت مخمری که در نواحی مرطوب و گرم بدن مانند زیر بغل، کشاله ران یا زیر سینه‌ها ظاهر می‌شود.

3. عفونت‌های قارچی سیستمیک

• این عفونت‌ها معمولاً جدی‌تر هستند و می‌توانند به اندام‌های داخلی بدن سرایت کنند. افراد با سیستم ایمنی ضعیف بیشتر در معرض این نوع عفونت‌ها هستند:
  • عفونت کاندیدا سیستمیک (Systemic Candidiasis): عفونت مخمری که به جریان خون و سایر اندام‌ها مانند کلیه‌ها، قلب و مغز سرایت می‌کند.
  • کریپتوکوکوزیس (Cryptococcosis): عفونت قارچی ناشی از کریپتوکوکوس نئوفورمانس، که معمولاً ریه‌ها و سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند باعث مننژیت شود.
  • آسپرژیلوزیس (Aspergillosis): عفونت ناشی از قارچ آسپرژیلوس که بیشتر ریه‌ها را درگیر می‌کند و در افراد با ضعف سیستم ایمنی ممکن است به سایر نقاط بدن گسترش یابد.
  • هیستوپلاسموزیس (Histoplasmosis): عفونت قارچی ریه‌ها که توسط قارچ هیستوپلاسما کپسولاتوم ایجاد می‌شود. این عفونت بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که در مناطق آلوده به خاک با قارچ‌های خاصی زندگی یا کار می‌کنند.
  • بلاستومایکوزیس (Blastomycosis): عفونت قارچی که می‌تواند پوست، ریه‌ها و دیگر اندام‌ها را درگیر کند و توسط قارچ بلاستومایسس ایجاد می‌شود.

4. عفونت‌های قارچی مرتبط با حیوانات خانگی

• کچلی حیوانات (Ringworm): عفونت قارچی که هم در انسان و هم در حیوانات خانگی مانند سگ و گربه شایع است. این عفونت ممکن است از حیوان به انسان منتقل شود.

5. عفونت‌های قارچی ناحیه تناسلی

• بالانیتیس (Balanitis): التهاب و عفونت قارچی سر آلت تناسلی در مردان، که معمولاً توسط مخمر کاندیدا ایجاد می‌شود.
• عفونت قارچی مقعد (Anal Yeast Infection): عفونت قارچی که ناحیه مقعد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است باعث خارش و سوزش شود.

6. عفونت‌های قارچی چشمی

• کراتیت قارچی (Fungal Keratitis): عفونت قارچی قرنیه که معمولاً در افرادی که از لنزهای تماسی استفاده می‌کنند یا آسیب چشمی دیده‌اند، شایع است.

7. عفونت‌های قارچی ناشی از استفاده طولانی مدت آنتی‌بیوتیک‌ها

• مصرف طولانی‌مدت آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند به تخریب باکتری‌های مفید بدن و ایجاد محیطی مناسب برای رشد قارچ‌ها، به ویژه کاندیدا، منجر شود. این عفونت‌ها می‌توانند در دهان، واژن یا سایر نواحی بدن بروز کنند.

این عفونت‌ها با داروهای ضد قارچ مناسب قابل درمان هستند. نوع و شدت عفونت تعیین‌کننده نوع داروی مورد استفاده (موضعی، خوراکی یا تزریقی) است.

عوارض جانبی داروهای ضد قارچ

داروهای ضد قارچ، به‌ویژه زمانی که به صورت خوراکی یا تزریقی مصرف می‌شوند، ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند. عوارض جانبی بستگی به نوع دارو، دوز مصرفی و وضعیت سلامتی فرد دارد. برخی از عوارض جانبی شایع و مهم داروهای ضد قارچ عبارتند از:

1. عوارض گوارشی

• تهوع و استفراغ: بسیاری از داروهای ضد قارچ خوراکی مانند فلوکونازول و ایتراکونازول ممکن است باعث تهوع، استفراغ یا دل‌درد شوند.
• اسهال: تغییر در فلورای طبیعی روده ممکن است باعث اسهال شود.

2. عوارض کبدی

• برخی داروهای ضد قارچ، به ویژه آزول‌ها (مانند فلوکونازول و کتوکونازول)، می‌توانند باعث آسیب کبدی شوند. این عارضه ممکن است به صورت افزایش آنزیم‌های کبدی در آزمایش‌های خون یا در موارد شدیدتر به صورت هپاتیت یا نارسایی کبد بروز کند.

3. عوارض کلیوی

• داروهایی مانند آمفوتریسین بی ممکن است به کلیه‌ها آسیب برسانند و در موارد شدید باعث نارسایی کلیه شوند. افرادی که این دارو را مصرف می‌کنند، نیاز به پایش مداوم عملکرد کلیه دارند.

4. عوارض پوستی

• برخی از داروهای ضد قارچ می‌توانند باعث بروز راش پوستی، خارش یا حساسیت‌های پوستی شوند. در موارد نادر، واکنش‌های حساسیتی شدیدتر مانند سندرم استیونز-جانسون رخ می‌دهد.

5. تداخلات دارویی

• داروهای ضد قارچ می‌توانند با داروهای دیگر تداخل داشته باشند. به عنوان مثال، داروهای آزول می‌توانند اثر داروهایی مانند ضدافسردگی‌ها یا داروهای رقیق‌کننده خون را تغییر دهند. همچنین، برخی داروهای ضد قارچ می‌توانند متابولیسم داروهای دیگر را در کبد مهار یا تحریک کنند.

6. عوارض سیستم عصبی

• داروهایی مانند فلوکونازول ممکن است در برخی افراد باعث ایجاد سردرد، سرگیجه یا در موارد نادر تشنج شوند.

7. سرکوب سیستم ایمنی

• در موارد نادر، برخی داروهای ضد قارچ ممکن است باعث کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون شوند و بدن را در برابر عفونت‌های دیگر آسیب‌پذیرتر کنند.

8. تغییرات هورمونی

• برخی از داروهای ضد قارچ، به‌ویژه کتوکونازول، می‌توانند بر سطح هورمون‌ها تأثیر بگذارند و در مردان منجر به کاهش تولید تستوسترون یا در زنان باعث اختلال در چرخه قاعدگی شوند.

برای کاهش خطر عوارض جانبی، پزشکان معمولاً دوز مناسب دارو را تجویز کرده و توصیه‌هایی در خصوص پایش مداوم وضعیت بیمار ارائه می‌دهند.

نکات مهم در استفاده از داروهای ضد قارچ

در استفاده از داروهای ضد قارچ باید به چند نکته مهم توجه داشت تا تأثیر درمانی بهینه و عوارض جانبی به حداقل برسد. در ادامه به برخی از این نکات اشاره می‌کنیم:

1. مصرف دقیق طبق تجویز پزشک

• همیشه داروهای ضد قارچ را طبق تجویز پزشک مصرف کنید. مدت زمان درمان و دوز مصرفی باید دقیقاً رعایت شود تا عفونت کاملاً برطرف شود و از عود آن جلوگیری گردد.

2. استفاده مداوم از دارو

• حتی اگر علائم عفونت کاهش پیدا کرد، درمان را قطع نکنید. داروهای ضد قارچ معمولاً نیاز به مصرف طولانی‌مدت دارند و قطع زودهنگام دارو ممکن است باعث بازگشت عفونت شود.

3. پرهیز از خوددرمانی

• از مصرف خودسرانه داروهای ضد قارچ بدون مشورت با پزشک خودداری کنید. بسیاری از عفونت‌ها نیاز به تشخیص دقیق دارند و استفاده نادرست از دارو می‌تواند عوارض جانبی یا مقاومت دارویی ایجاد کند.

4. رعایت بهداشت فردی

• در زمان استفاده از داروهای ضد قارچ، رعایت بهداشت فردی بسیار مهم است. نواحی آلوده را خشک و تمیز نگه دارید و از وسایل شخصی مثل حوله و کفش مخصوص استفاده کنید تا از گسترش عفونت جلوگیری شود.

5. اطلاع‌رسانی به پزشک درباره داروهای دیگر

• پیش از مصرف داروی ضد قارچ، حتماً پزشک خود را از داروهای دیگری که مصرف می‌کنید (مانند داروهای رقیق‌کننده خون، ضدافسردگی‌ها، و غیره) مطلع کنید. برخی از داروهای ضد قارچ ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشند و خطرات بیشتری ایجاد کنند.

6. پایش مداوم عملکرد کبد و کلیه

• در صورت مصرف داروهای ضد قارچ خوراکی یا تزریقی، پزشک ممکن است توصیه کند که عملکرد کبد و کلیه شما از طریق آزمایش‌های خون به طور مداوم بررسی شود. برخی از این داروها ممکن است به این اعضا آسیب برسانند.

7. توجه به علائم عوارض جانبی

• در صورت بروز هرگونه عوارض جانبی غیرمعمول مانند زردی پوست، تیره شدن ادرار، تهوع شدید، سردرد مداوم یا علائم دیگر، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. برخی از این علائم ممکن است نشانه‌ای از آسیب به کبد، کلیه یا دیگر مشکلات جدی باشند.

8. رعایت زمان‌بندی مصرف دارو

• برخی از داروهای ضد قارچ نیاز به مصرف در زمان‌های مشخصی دارند تا جذب بهتری داشته باشند. برای مثال، برخی از داروها باید همراه با غذا یا با معده خالی مصرف شوند. حتماً به دستورالعمل‌های پزشک یا برچسب دارو دقت کنید.

9. پرهیز از مصرف الکل

• مصرف الکل همراه با برخی داروهای ضد قارچ (مانند کتوکونازول) می‌تواند خطر عوارض جانبی کبدی را افزایش دهد. بهتر است در طول دوره درمان از مصرف الکل خودداری کنید.

10. مصرف پروبیوتیک‌ها

• داروهای ضد قارچ ممکن است تعادل باکتری‌های مفید روده را تحت تأثیر قرار دهند. در صورت مصرف داروهای خوراکی ضد قارچ، استفاده از مکمل‌های پروبیوتیک یا مواد غذایی حاوی پروبیوتیک می‌تواند به حفظ این تعادل کمک کند.

این نکات به شما کمک می‌کنند تا در زمان مصرف داروهای ضد قارچ، بهبودی سریع‌تر و بدون عوارض را تجربه کنید.