پیوند قلب، به عنوان یک روش جراحی پیشرفته، انقلابی در درمان بیماری‌های عروق قلبی به شمار می‌رود. در این روش، پیوندهای قلبی-عروقی از مناطق دیگری از بدن برداشته شده و به جای عروق مسدود در قلب قرار می‌گیرند. این پیوندها، مانند جاده‌هایی برای عبور خون، به قلب اجازه می‌دهند تا به طور کامل تغذیه شود و عملکرد بهینه خود را انجام دهد. این روش، بهبود قابل توجهی در کیفیت زندگی بیماران به همراه دارد و می‌تواند بهبود قابل توجهی در عمر بیماران داشته باشد. با این حال، این عمل جراحی یک فرآیند پیچیده است که نیازمند تیمی از جراحان و متخصصان پزشکی است. در ادامه با ما باشید تا با این عمل جراحی بیشتر آشنا شوید.

پیوند قلب چیست؟

این عمل جراحی که به آن عمل جراحی پیوند عروق کرونری یا عمل کرونری آرتری بای پس هم می‌گویند روش جراحی است که در آن عروقی که برای تامین خون به قلب استفاده می‌شوند (معمولا عروق بزرگی که از پشت سینه یا از پایین ساق پا گرفته می‌شوند) به مناطقی از قلب که خونرسانی آن‌ها ضعیف است، متصل می‌شوند.

هدف اصلی از انجام این جراحی، تامین خون به مناطقی از قلب است که به‌خاطر تصلب عروق کرونری (آترواسکلروز عروق کرونر) و کاهش جریان خون، با کمبود خون مواجه می‌شوند. با انجام این عمل جراحی، عبور خون از طریق عروقی جدید به مناطقی که قبلا با کمبود خون مواجه بودند، تسهیل می‌شود و قلب قادر به بهره‌برداری مجدد از اکسیژن و مواد غذایی لازم برای عملکرد صحیح خود می‌شود.

این جراحی روش پیچیده و حساسی است که تیم جراحی ماهر و تجهیزات پزشکی مناسبی می‌طلبد. پس از انجام عمل جراحی، بیمار نیاز به مراقبت و ریکاوری دارد تا بهبودی کامل حاصل شود.

انواع پیوند قلب

این جراحی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

• روش ارتوتوپی که متداول‌ترین تکنیک جراحی قلب است که قلب بیمار به‌طور کامل برداشته شده و قلب اهدایی جایگزین می‌شود.
• روش هتروتوپیک یا piggyback قلب در جای خودش می‌ماند و قلب اهدایی را هم سمت راست قفسه سینه بیمار می‌گذارند. این نوع پیوند بسیار نادر است و بیشتر برای بیماران ریوی کاربرد دارد.

علت عمل پیوند قلب

این عمل جراحی به علت تصلب و تنگی عروق کرونری صورت می‌گیرد که مسئول تامین خون و اکسیژن رسانی به عضله قلب هستند. رسوب چربی و تشکیل پلاک‌ها باعث تنگ شدن و انسداد عروق شده که نتیجه آن کاهش خون و اکسیژن‌رسانی به قلب است و فرد دچار درد قفسه سینه (آنژین صدری) می‌شود. موارد زیر می‌توانند علت این عمل جراحی باشند:

• آنژین صدری پایدار: درد قفسه سینه که به صورت متناوب و در شرایط استراحت یا فعالیت فیزیکی شدید به وجود می‌آید.
• آنژین صدری ناپایدار: درد قفسه سینه که به صورت ناگهانی و بدون علت مشخص شروع می‌شود و نشان‌دهنده خطر بالای آسیب قلبی و نارسایی قلبی است. (ایا نارسایی قلبی خطرناک است؟)
• آسیب قلبی: در صورت بروز حمله قلبی و آسیب جدی به عضله قلب، پیوند قلب انجام می‌شود تا خونرسانی به قلب بهبود یابد. (آشنایی با عواملی که باعث سکته قلبی میشود.)
• انسداد عروق کرونری: در برخی موارد، عروق کرونری به طور کامل بسته می‌شوند و نیاز به بازسازی مسیر خونرسانی دارند. پزشک باید ابتدا علت گرفتگی رگ قلب را تشخیص دهد.

چه کسانی می توانند پیوند قلب انجام دهند؟

به‌طورکلی افراد کمتر از ۶۹ سال که شرایط زیر را داشته باشند می‌توانند این جراحی را انجام دهند:

• بیماران با تصلب شدید عروق کرونری
• بیماران با آنژین صدری ناپایدار
• بیماران با آسیب قلبی و علایم بیماری قلبی
• بیماران با عروق کرونری بسته
• افرادی که یکبار قبلا هم عمل پیوند داشتند و برای بازسازی یا تعویض دوباره اقدام می‌کنند.

چه کسانی نباید پیوند قلب انجام دهند؟

هرچند که جراحی پیوند قلب، روش نجات بخشی است که عمر دوباره به انسان می‌دهد اما متخصصان معتقدند که لزوما همه نباید این جراحی را انجام دهند. افرادی که از دیگر بیماری‌های جدی رنج می‌برند کاندیدای این عمل نیستند:

• عفونت فعال
• معتاد مواد مخدر یا نوشیدنی‌های الکلی
• سرطان
• بیماری کلیوی یا کبدی

مزایای پیوند قلب

این جراحی (CABG) مزایا و فواید متعددی دارد که شامل موارد زیر می‌شوند:

• بهبود جریان خون به قلب: پیوند قلب مسیرهای خونرسانی به عروق کرونری را بازسازی می‌کند و باعث می‌شود خون بهتر به قلب برسد.
• کاهش علائم آنژین صدری: آنژین صدری یک علامت اصلی تصلب عروق کرونری است که باعث درد قفسه سینه در زمان استراحت یا فعالیت فیزیکی شدید می‌شود. با انجام پیوند قلب، تنگی عروق کرونری برطرف شده و علائم آنژین صدری بهبود می‌یابد.
• کاهش خطر حمله قلبی: پیوند قلب با بازسازی مسیرهای خون‌رسانی به قلب، جریان خون به قلب را بهبود داده و خطر بروز حمله قلبی مجدد را کاهش می‌دهد.
• بهبود کیفیت زندگی: با بهبود عملکرد قلب و رفع علائمی مانند درد قفسه سینه، خستگی و ضعف، کیفیت زندگی بیمار هم ارتقا پیدا می‌کند و راحت‌تر و بهتر می‌تواند فعالیت روزمره را انجام دهد.
• افزایش طول عمر: این جراحی به‌میزان قابل توجهی طول عمر بیمار را افزایش می‌دهد.

‏پیوند قلب چگونه است؟

این عمل جراحی نوعی جراحی باز قلب (عمل قلب باز چیست؟) است که در آن عروق کرونری تنگ یا مسدود با استفاده از عروق دیگری که از مناطق دیگری از بدن گرفته شده، بازسازی و تعویض می‌شوند. روش‌های مختلفی برای انجام این عمل وجود دارد، اما روش معمول و رایج‌تر به شرح زیر است:

ابتدا، پزشک برشی در ناحیه سینه می‌زند تا به قفسه سینه دسترسی داشته باشد. برش ممکن است در ناحیه میانی سینه (برش عمودی) یا در ناحیه کناری سینه (برش افقی) صورت بگیرد.

در این مرحله بیمار به دستگاه قلب و ریه متصل می‌شود تا وظایف قلب و ریه را به عهده گرفته و جریان خون و اکسیژناسیون بدن را انجام دهد. قلب بیمار متوقف می‌شود تا جراح بتواند روی آن کار کند.

این مرحله نوبت به برداشتن عروق برای استفاده در پیوند قلب هستند که از عروق ساق پا، عروق داخلی ساق پا یا عروق سینه، یا حتی عروق رادیال (دست) استفاده می‌شود.

حالا متخصص قلب باید این رگ‌های جدید را به عروق کرونری تنگ یا مسدود متصل کند. پس از اتمام عمل، ناحیه برش خورده بخیه می‌شود.

بیمار پس از اتمام عمل به واحد مراقبت‌های ویژه منتقل می‌شود تا تحت نظر تیم پزشکی متخصص ریکاوری قرار گیرد. مدت زمان بستری بیمار و مراحل ریکاوری بعد این جراحی بسته به وضعیت هر بیمار متفاوت خواهد بود. حتما دستورات پزشک بعد از ترخیص را رعایت کنید.

‏پیوند رگ قلب چگونه است؟

یک روش جراحی است که در آن عروق برداشت شده از سایر مناطق بدن برای ایجاد جریان خون جدید به قلب استفاده می‌شوند. روش‌های مختلفی برای انجام پیوند رگ قلب وجود دارد. یک سر رگ جداشده (پیوندی) به یکی از رگ‌های کرونری دوخته می‌شود. انتهای رگ دیگر هم به بخشی از دریچه آئورت که قبلا باز شده دوخته (پیوند) می‌شود. یک رگ خونی دیگری به نام سرخرگ سینه‌ای داخلی در قفسه سینه وجود دارد که می‌توان از آن برای پیوند استفاده کرد. یک سر این رگ از قبل به شاخه‌ای از آئورت متصل است.

پیوند قلب مصنوعی

پیوند قلب مصنوعی یک فرایند جراحی است که در آن قلب بیمار با یک دستگاه قلب مصنوعی یا قلب مصنوعی جایگزین می‌شود که خون را به کل بدن پمپاژ می‌کند. در این صورت دیگر نیازی نیست که بیمار قلبی منتظر پیوند قلب و اهداکننده بماند. در جراحی ظریف پیوند قلب مصنوعی جراح باید برای کار گذاشتن قلب مصنوعی در قفسه سینه، دو بطن راست و چپ را از قلب بیمار جدا کند. دستگاه‌های قلب مصنوعی دو نوع هستند:

• قلب مصنوعی بیرونی که یک راهکار موقت برای افراد در انتظار پیوند قلب است و خارج از بدن بیمار قرار دارد.
• قلب مصنوعی داخلی که داخل بدن قرار گرفته و برای افرادی مناسب است که قادر به تحمل عمل جراحی پیوند قلب نیستند.

پیوند دریچه قلب

پیوند دریچه قلب جراحی است که در آن دریچه قلبی تنبل یا آسیب دیده با دریچه مصنوعی یا حیوانی جایگزین می‌شود.  اختلال در عملکرد درست دریچه‌ها مشکلات قلبی جدی به‌دنبال دارد. دریچه مصنوعی معمولا از جنس پلاستیک، فلز یا آلیاژهای فلزی ساخته می‌شود، اما دریچه حیوانی از دریچه قلب حیوانات مانند گاو، خوک یا پرده قلبی برداشت شده و پس از ضدعفونی به عنوان دریچه جدید استفاده می‌شود. آیا عمل تعویض دریچه قلب خطرناک است؟ در این مورد باید با متخصص قلب مشورت کنید تا عوارض این عمل را برای شما شرح دهد.

پیوند رگ پا به قلب

در پیوند رگ پا به قلب، از سیاه‌رگ‌های ساق پا برای بای پس عروق قلبی استفاده می‌شود و بیشتر برای افرادی توصیه می‌شود که تعداد عروق قلبی بسته شده زیادی دارند یا از نارسایی قلبی رنج می‌برند.

عمل پیوند قلب چقدر طول می کشد؟

مدت زمان این عمل جراحی به عوامل مختلفی از جمله تعداد عروق پیوندی، سطح پیچیدگی بیماری عروق کرونر و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. به‌طورکلی حدود ۴ تا ۱۰ ساعت طول می‌کشد. مدت زمان ریکاوری هم بنا به سن و وضعیت عمومی بیمار، وضعیت عملکرد قلبی و عروق قلبی بیمار متفاوت است.

طول عمر بیماران پیوند قلب

براساس آمار بدست آمده ۸۰ درصد بیمارانی که این جراحی را انجام دادند دست‌کم تا دو سال بعد عمل همچنان در قید حیات هستند. نرخ بقا طی ۱۰ سال بعد عمل حدود ۵۶ درصد است.

چگونه باید اهدا کننده قلب برای پیوند را پیدا کرد؟

مراحل پیدا کردن اهدا کننده قلب برای پیوند عبارتند از:

در بیشتر موارد که اهدا کننده‌ها به‌خاطر تصادف یا مرگ مغزی فوت کردند قبل از مرگ اجازه اهدای عضو را به خانواده داده بودند.

آمادگی قبل از جراحی پیوند قلب

برای آمادگی قبل از انجام این جراحی باید آزمایش‌های زیر را انجام بدهید:

• انجام آزمایش خون جهت بررسی عملکرد کبد و کلیه‌ها
• رادیوگرافی از قفسه سینه
• نوار قلب (نوار قلب چه چیزی را نشان میدهد؟)
• اکو قلب (در اکو قلب چه چیزی مشخص میشود؟)

حتما داروهایی که پزشک قبل از عمل تجویز کرده مثل داروهای کاهش فشار خون، داروهای ضدانعقادی (مانند آسپرین) و داروهای ضدآریتمی را مصرف کنید. ممکن است پزشک برای آماده کردن بدن دستور تمرینات هوازی ملایم مثل دوچرخه‌سواری یا پیاده‌روی بدهد. قبل از عمل باید از مصرف دخانیات و الکل پرهیز کنید.

‏مراقبت های بعد از عمل پیوند قلب

مراقبت‌های بعد از این عمل جراحی بسیار حیاتی هستند و نقش اثرگذاری در تسریع روند بهبودی دارند:

• تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی
• رعایت نسخه پزشک و مصرف داروها
• تمرینات ورزشی سبک مثل دوچرخه سواری و پیاده‌روی
• مراقبت و تمیز کردن زخم

مهم است که همواره با پزشک در ارتباط باشید و سوالات و نگرانی‌های خود را با او در میان بگذارید.

آیا بعد از پیوند قلب باید مدام دارو مصرف کرد؟

تا مدتی بعد از پیوند باید دارو مصرف کرد چرا که این داروها مانع از پس زدن پیوند می‌شوند.

عوارض و خطرات پیوند قلب

این جراحی، یک عمل جراحی سخت و پیچیده است که ریسک و خطرات زیادی دارد. از جمله عوارض احتمالی بعد این عمل سنگین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ایجاد لخته خون
• سکته
• پس زدن عضو پیوندی
• آسیب مغزی آنوکسی به‌خاطر کمبود اکسیژن
• مرگ

‏پس زدن پیوند قلب چگونه است؟

پس زدن این جراحی یعنی باید عضو پیوندی قبلی برداشته و دوباره پیوند قلب انجام شود. اگر عضو اهدایی از لحاظ خونی یا بافتی با بدن گیرنده نسازد به اصطلاح بدن عضو پیوندی را پس می‌زند. نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که پس زدن پیوند قلب ممکن است نتایج و عوارض مشابهی با عمل اصلی داشته باشد.

چگونه از عفونت بعد از پیوند قلب جلوگیری کنیم؟

برای جلوگیری از عفونت بعد از این عمل جراحی این راهکارها را انجام دهید:

• رعایت بهداشت دست
• مراقبت از زخم جراحی
• مصرف به موقع داروها
• رعایت بهداشت در خانه
• رژیم غذایی سالم
• اجتناب از دخانیات
• رعایت دستورات پزشک.

هزینه عمل پیوند قلب

هزینه این عمل جراحی به عوامل مختلفی بستگی دارد:

• تجهیزات پزشکی و کلینیک یا بیمارستانی که عمل در آن انجام می‌شود.
• تجربه، سابقه و مهارت جراح
• بیمه
• موقعیت جغرافیایی
• هزینه تست‌های قبل و بعد عمل
• هزینه مراقبت‌های بعد پیوند

آیا امکان پیوند قلب خوک به انسان وجود دارد؟

بله، براساس نتایج آزمایشاتی که در آمریکا انجام شده دومین پیوند قلب خوک به انسان با موفقیت انجام شده است. البته در آزمایش اول پیوند قلب خوک به انسان بیمار بعد از چند ماه فوت کرد.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

عمل جراحی پیوند قلب روش جراحی برطرف کردن تنگی یا انسداد عروق قلب و از روش‌های موثر در درمان بیماری عروق کرونر (کاهش عرضه خون و اکسیژن به قلب) است. این عمل علائم مربوط به بیماری عروق کرونر، مانند درد قفسه سینه و عدم تحمل فعالیت را بهبود بخشیده و خطر بروز حمله قلبی و مرگ و میر مرتبط با آن را کاهش می‌دهد.