دردهای غیرعادی قاعدگی؛ زنگ خطرهایی که نباید نادیده بگیرید
درد قاعدگی تا حدی قابل انتظار است و بسیاری از زنان در دوران پریود خود درجاتی از گرفتگی عضلات شکم یا کمر را تجربه می‌کنند. اما زمانی که این دردها شدید، غیرقابل تحمل، یا همراه با علائم نگران‌کننده باشند، دیگر نمی‌توان آن‌ها را طبیعی تلقی کرد.
متأسفانه بسیاری از بانوان، سال‌ها چنین دردهایی را تحمل می‌کنند بدون آنکه بدانند ممکن است نشانه‌ای از یک اختلال زمینه‌ای جدی باشد. در این مقاله قصد داریم به بررسی علائمی بپردازیم که باید نسبت به آن‌ها هوشیار بود.
فهرست عناوین
تا چه حد درد قاعدگی طبیعی است؟
در پزشکی، به دردهای دوران قاعدگی «دیسمنوره» گفته می‌شود که به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:
دیسمنوره اولیه
این نوع درد معمولاً از نوجوانی آغاز می‌شود و ناشی از انقباضات طبیعی رحم برای دفع بافت‌های داخلی در دوران پریود است. شدت آن ممکن است متوسط تا نسبتاً شدید باشد اما معمولاً با داروهای ضد التهاب یا گرمای موضعی کنترل می‌شود و با افزایش سن یا پس از بارداری ممکن است کاهش یابد.
دیسمنوره ثانویه
این نوع درد معمولاً در سنین بالاتر و پس از سال‌ها قاعدگی طبیعی ظاهر می‌شود و اغلب به علت وجود یک بیماری زمینه‌ای در رحم یا لگن است. دیسمنوره ثانویه معمولاً شدیدتر، طولانی‌تر و مقاوم به درمان است و نیاز به بررسی‌های دقیق‌تری دارد.
چه زمانی باید به درد قاعدگی شک کرد؟
آیا شما هم هنگام قاعدگی درد غیر قابل تحملی دارید؟ گاهی بدن با تغییرات ظریف اما معناداری پیام‌هایی را ارسال می‌کند که نباید از آن‌ها چشم‌پوشی کرد. مهم‌ترین نشانه‌هایی که می‌توانند حاکی از وجود یک اختلال پاتولوژیک باشند، عبارت‌اند از:
- درد شدیدی که چند روز پیش از شروع قاعدگی آغاز می‌شود و تا چند روز پس از آن ادامه می‌یابد
- نیاز به مصرف مسکن‌های قوی یا مکرر برای کنترل درد
- اختلال در انجام فعالیت‌های روزمره، مدرسه، محل کار یا خواب
- گسترش درد به نواحی کمر، ران‌ها، لگن یا حتی مثانه و روده‌ها
- درد هنگام رابطه جنسی یا معاینات داخلی
- لکه‌بینی یا خونریزی بین قاعدگی‌ها
- تهوع، استفراغ، سردرد، اسهال یا احساس ضعف در دوران پریود
شایع ترین علل دردهای غیرطبیعی قاعدگی
۱. آندومتریوز
یکی از شایع‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین علل دیسمنوره ثانویه است. در این بیماری، بافت مشابه با آندومتر (پوشش داخلی رحم) در خارج از رحم رشد می‌کند؛ برای مثال روی تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، یا بافت لگنی. این بافت‌ها نیز تحت تأثیر چرخه قاعدگی قرار می‌گیرند و دچار التهاب، خونریزی و چسبندگی می‌شوند.
علائم رایج: درد مزمن لگن، ناباروری، درد هنگام رابطه جنسی، خونریزی شدید
۲. فیبروم رحم (میوم‌ها)
توده‌های خوش‌خیم عضلانی که در دیواره رحم ایجاد می‌شوند. اندازه آن‌ها از چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر متغیر است و ممکن است به شدت بر الگوی قاعدگی تأثیر بگذارند.
علائم رایج: خونریزی زیاد و طولانی، احساس فشار در لگن، تکرر ادرار، یبوست، درد قاعدگی
۳. بیماری التهابی لگن (PID)
نوعی عفونت صعودی است که معمولاً در اثر عفونت‌های جنسی درمان‌نشده (مانند کلامیدیا یا گنوره) به وجود می‌آید. PID می‌تواند لوله‌های رحمی، تخمدان‌ها و رحم را درگیر کند و در صورت درمان‌نشدن باعث چسبندگی و ناباروری شود.
علائم رایج: درد لگنی، تب، ترشحات غیرطبیعی واژن، خونریزی نامنظم، درد قاعدگی شدید
۴. کیست‌های تخمدان
برخی کیست‌ها، به ویژه کیست‌های عملکردی یا آندومتریوما، می‌توانند در زمان قاعدگی یا تخمک‌گذاری موجب درد شدید شوند. در صورت پاره‌شدن کیست یا پیچ‌خوردگی تخمدان، درد می‌تواند ناگهانی و بسیار شدید باشد.
۵. تنگی دهانه رحم یا ناهنجاری‌های مادرزادی
در برخی موارد، انسداد جزئی یا کامل مسیر خروج خون قاعدگی می‌تواند موجب فشار و درد شدید در ناحیه لگن شود. این حالت ممکن است از بدو تولد یا در اثر جراحی‌های قبلی ایجاد شده باشد.
چرا تشخیص زودهنگام اهمیت دارد؟
عدم تشخیص به‌موقع علل پاتولوژیک درد قاعدگی می‌تواند منجر به عواقب جدی شود، از جمله:
- افزایش خطر ناباروری در زنان مبتلا به آندومتریوز یا PID
- گسترش بیماری و ایجاد چسبندگی‌های لگنی
- نیاز به مداخلات تهاجمی مانند جراحی یا لاپاراسکوپی پیشرفته
- کاهش کیفیت زندگی، اضطراب مزمن، افسردگی ناشی از درد پایدار
تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، تأثیر چشم‌گیری بر پیشگیری از عوارض و بازگشت عملکرد طبیعی بدن دارد.
روش‌های تشخیصی برای بررسی دردهای غیرعادی
پزشک ممکن است برای بررسی علت درد موارد زیر را تجویز کند:
- معاینه لگنی توسط متخصص زنان
- سونوگرافی شکمی یا واژینال برای بررسی رحم، تخمدان‌ها و لوله‌ها
- آزمایش خون و تست‌های هورمونی
- آزمایشات عفونی برای PID
- تصویربرداری پیشرفته مانند MRI (در صورت لزوم)
- لاپاراسکوپی تشخیصی برای موارد مشکوک به آندومتریوز
درمان‌های مؤثر برای دردهای شدید قاعدگی
بسته به علت زمینه‌ای، درمان‌های زیر ممکن است مورد استفاده قرار گیرند:
درمان دارویی
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) برای کاهش درد و التهاب
- قرص‌های جلوگیری از بارداری برای تنظیم هورمون‌ها و کاهش رشد آندومتر
- آگونیست‌های GnRH برای کنترل آندومتریوز در موارد شدید
- آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت وجود عفونت
درمان‌های غیر دارویی
- استفاده از کیسه آب گرم یا دوش آب گرم
- تمرینات کششی و ورزش ملایم
- اصلاح رژیم غذایی، پرهیز از کافئین، شکر و چربی‌های ناسالم
- مدیریت استرس با مدیتیشن یا یوگا
درمان‌های تخصصی
- جراحی برای برداشتن فیبروم‌ها یا کیست‌ها
- لاپاراسکوپی جهت تخلیه چسبندگی‌ها یا ضایعات آندومتریوز
- در موارد پیشرفته، هیسترکتومی (برداشتن رحم) به عنوان آخرین راهکار
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر یکی از شرایط زیر را تجربه می‌کنید، مراجعه به پزشک زنان ضروری است:
- دردهایی که هر ماه شدیدتر می‌شوند
- پاسخ نگرفتن از داروهای معمول
- اختلال در کار، تحصیل یا روابط اجتماعی
- قاعدگی‌های غیرمنظم یا شدید
- درد هنگام ادرار یا اجابت مزاج
- سابقه خانوادگی آندومتریوز یا فیبروم
کلام آخر
درد قاعدگی همواره نشانه‌ای ساده و بی‌اهمیت نیست. گاهی می‌تواند زبان هشدار بدن نسبت به بیماری‌هایی باشد که در صورت بی‌توجهی، مسیر درمانی را سخت‌تر و پرهزینه‌تر می‌کنند.
آگاهی و پیگیری به‌موقع، نخستین قدم برای حفظ سلامت جسمی و روانی زنان در هر سن و شرایطی است.
