آیا تراکستومی باعث مرگ می‌شود؟ حقایقی که پزشکان نمی‌گویند
تراکستومی (tracheostomy) یا ایجاد سوراخ در نای برای کمک به تنفس، به خودی خود باعث مرگ نمی‌شود، اما مانند هر روش پزشکی تهاجمی، خطراتی دارد که بسته به شرایط بیمار و کیفیت مراقبت ممکن است تهدید کننده زندگی باشد. دکتر علی اکبر دشتله پزشک متخصص درمان بیماری اختلال بلع، معمولاً با هدف نجات جان بیمار یا بهبود کیفیت زندگی او اقدام به برداشتن این لوله در زمان درست می کند، اما از آنجایی که برخی از جنبه های این موضوع به درستی برای بیماران و خانواده هایشان تفهیم نشده است، حقایقی در مورد این روش توسط پزشک نامبرده مورد پژوهش قرار گرفته است.
فهرست عناوین
تراکستومی دائمی نیست، اما همیشه موقتی هم نیست
ارزیابی های صورت گرفته توسط PubMed به عنوان پایگاه داده ای از مقالات علمی و پژوهشی به روز در زمینه پزشکی مشخص کرده است که گاهی وقتی بیمار دچار مشکل جدی در تنفس می شود، مثلاً به دلیل آسیب مغزی، فلج عضلات تنفسی، یا انسداد راه هوایی بالا، پزشک تصمیم می گیرد، تراکستومی انجام دهد تا تنفس راحت تر شود. در برخی موارد، این مشکل به مرور زمان با درمان، توانبخشی یا جراحی برطرف می شود و آن وقت لوله تراکستومی برداشته می شود و سوراخ به مرور بسته می شود. به این حالت تراکستومی موقت می گویند. نمونه آن بیمارانی هستند که بعد از تصادف یا جراحی سنگین، برای مدتی نمی توانند خودشان تنفس کنند، ولی بعد از بهبود، نیازی به تراکستومی ندارند.
از سوی دیگر اطلاعات سرویس سلامت MedlinePlus اینطور نشان می دهد که همیشه تراکستومی موقت نیست. بعضی بیماری ها یا آسیب ها برگشت پذیر نیستند. مثلاً بیماری های عصبی پیش رونده مثل ALS یا صدمات شدید نخاعی که باعث فلج کامل عضلات تنفسی می شوند. در این موارد، بیمار تا آخر عمر به کمک دستگاه تنفسی نیاز دارد، و تراکستومی برای همیشه باقی می ماند. تراکستومی دائمی خواهد بود. برداشتن لوله در این شرایط ممکن نیست چون منجر به ناتوانی کامل در تنفس و مرگ می شود.
گاهی هم وضعیت بیمار بینابینی است؛ یعنی معلوم نیست که آیا در آینده توان تنفس مستقل را به دست خواهد آورد یا نه. در این حالت نیاز به تشخیص دقیق پزشک متخصص اختلال بلع و تراک لوله گلو بوده تا بهترین تصمیم گیری صورت بگیرد.
در مجموع، تصمیم درباره موقت یا دائم بودن تراکستومی به عوامل مختلفی بستگی دارد: نوع بیماری، سن بیمار، پاسخ به درمان، وضعیت عمومی بدن، و البته امکانات مراقبتی. پزشک همیشه نمی تواند از ابتدا بگوید این وضعیت تا چه زمانی ادامه دارد، ولی باید با شفافیت درباره این عدم قطعیت صحبت کند.
برداشتن لوله تراکستومی می بایست توسط پزشک حاذق انجام شود!
در سایت هلث لاین تاکید شده است که برداشتن لوله تراکئوستومی نیازمند تجربه حرفه ای پزشک است زیرا این فرآیند باید با ارزیابی دقیق عملکرد تنفسی بیمار، باز بودن کامل راه های هوایی فوقانی و توانایی بیمار در سرفه و تخلیه ترشحات انجام شود. در صورت انتخاب زمان نامناسب یا انجام نادرست این کار، خطراتی مانند نارسایی تنفسی، انسداد راه هوایی، خونریزی، و عفونت وجود دارد. همچنین در صورت بروز عوارض حاد پس از خارج سازی لوله، فقط پزشک با تجربه می تواند اقدامات احیا و درمان اورژانسی مناسب را انجام دهد.
بنابراین، تصمیم گیری و اجرای این مرحله به دانش تخصصی، مهارت بالینی و آمادگی برای مداخلات فوری نیاز دارد و دکتر علی اکبر دشتله طبق تخصص بالای خود به روش زیر عمل می کند:
| ارزیابی کامل وضعیت تنفسی بیمار | پزشک اطمینان حاصل می کند که بیمار بدون لوله تراکئوستومی قادر به تنفس طبیعی و مؤثر است. این کار نیازمند دانش تخصصی و بررسی عملکرد ریه ها و راه های هوایی است. |
| بررسی انسداد احتمالی راه هوایی | پزشک متخصص تشخیص می دهد که آیا راه هوایی فوقانی (مانند حنجره و نای) باز و بدون مانع است یا خیر. برداشتن لوله در حضور انسداد می تواند خطر خفگی ایجاد کند. |
| پیشگیری از عوارض خطرناک | خارج کردن نادرست لوله ممکن است منجر به مشکلاتی چون خونریزی، کلاپس ریه یا نارسایی تنفسی شود. پس پزشک با تجربه می داند چگونه این خطرات را به حداقل برساند. |
| مدیریت اورژانس های احتمالی | در صورت بروز مشکلات پس از خروج لوله، مانند دیسترس تنفسی، پزشک می تواند به سرعت اقدامات احیا و جای گذاری مجدد لوله را انجام دهد. |
| تشخیص زمان مناسب برای برداشتن لوله | تصمیم به برداشتن لوله باید بر اساس معیارهای دقیق پزشکی گرفته شود؛ مانند قدرت سرفه، کنترل ترشحات و سطح هوشیاری. پزشک متخصص قادر به ارزیابی همه این عوامل است. |
| مراقبت از محل تراکئوستومی پس از برداشتن | پس از خارج سازی لوله، محل آن نیازمند مراقبت های خاص برای جلوگیری از عفونت، بسته شدن صحیح و ترمیم پوست است. این مراقبت ها باید زیر نظر پزشک انجام شود. |
افزایش خطر عفونت و مشکلات تنفسی با تراکستومی از نظر پزشک اختلال بلع
از دید پزشکی طبق نظرات موجود در سایت https://www.who.int/ ، ایجاد یک سوراخ در نای (تراشه) و قرار دادن یک لوله در آن، محیط طبیعی بدن را به نوعی تغییر می دهد و باعث می شود که برخی از سدهای دفاعی طبیعی دستگاه تنفس کنار بروند.
همچنین، مخاط طبیعی نای و ریه که نقش تمیز کننده دارد، به خاطر وجود لوله تحریک می شود یا خشک می شود. این تحریک مزمن باعث افزایش ترشح شده، و اگر ترشحات به‌خوبی پاک سازی نشوند (مثلاً با ساکشن)، محیط مناسبی برای رشد باکتری ها فراهم می شود. این یکی از دلایل شایع پنومونی در بیماران تراکستومی شده است.
از طرف دیگر، لوله تراکستومی خودش ممکن است باعث آسیب موضعی به بافت نای شما شود. اصطکاک مداوم یا فشار لوله ممکن است به التهاب یا زخم‌های کوچک در اطراف نای شما بینجامد. این زخم ها هم مستعد عفونت هستند، و در برخی موارد، ممکن است حتی باعث نکروز (مرگ بافت) یا ایجاد فیستول (راه غیر طبیعی بین نای و نواحی اطراف) شوند که درمان آن ها دشوار است.
علاوه بر این‌ها، اگر مراقبت از لوله را درست انجام ندهید مثلاً لوله تمیز نشود، دیر عوض شود یا اطراف محل ورود آلوده باشد، باکتری‌ها به راحتی وارد بدن می شوند.
تغییر در گفتار، بلع و کیفیت زندگی را جدی بگیرید!
برخی بیماران پس از تراکستومی دیگر نمی توانند به راحتی صحبت کنند یا غذا بخورند. این مسائل ممکن است فشار روانی شدیدی بر آن ها و خانواده شان وارد کند. این موضوع همیشه با شفافیت به بیماران توضیح داده نمی شود. اگر لوله تراکستومی به هر دلیلی خارج شود، مسدود شود یا جابجا شود و کسی با تجربه در نزدیکی نباشد، بیمار ممکن است در عرض چند دقیقه دچار خفگی شود. به همین دلیل آموزش همراهان بیمار بسیار حیاتی است.
در کل، از دید پزشک، تراکستومی اگرچه در نجات جان بیمار حیاتی است، اما یک مسیر بالقوه برای عفونت محسوب می شود و باید با حساسیت بالا مراقبت شود. پزشک این موضوع را می داند، ولی گاهی برای اطمینان خاطر خانواده یا جلوگیری از اضطراب، همه این پیچیدگی ها را در ابتدا توضیح نمی‌دهد، یا فقط به ذکر “ممکنه کمی عفونت ایجاد شود، ولی قابل کنترل” اکتفا می شود، در حالی که در عمل، کنترل آن نیازمند دقت و تخصص مداوم است و به این منظور قطعاً باید پزشکی حاذق و متخصص در حوزه اختلال بلع و انتخاب شود. دکتر علی اکبر دشتله متخصص اختلال بلع می تواند در تشخیص زمان برداشتن این لوله و با تخصص و سابقه و تجربه بالای خود مشکلات احتمالی را به حداقل برساند و توضیحات لازم را نیز در اختیار شما و همراهانتان می گذارد.
