آشنایی با انواع سرطان رحم همراه با راههای تشخیص و درمان

سرطان رحم چیست؟

رحم عضوی در لگن زنان است که تا زمان تولد از جنین محافظت می‌کند. این عضو بدن می‌تواند دچار سرطان‌های متفاوتی نظیر سرطان آندومتر، سرطان سارکوم و سرطان دهانه رحم شود که ممکن است علائم و درمان متفاوتی داشته باشد. سرطان رحم عموماً در سنین بالا و در دوران یائسگی به‌واسطه عدم تعادل هورمونی به وجود می‌آید.

انواع سرطان رحم

انواع سرطان رحم شامل دو نوع اصلی و چند زیرگروه است که در قسمت‌های مختلفی از رحم ایجاد می‌شوند و شامل موارد زیر است:

سرطان آندومتر

یکی از انواع سرطان رحم، سرطان آندومتر است که از درون رحم و از لایه سلول‌هایی شروع می‌شود که پوشش رحم را تشکیل می‌دهند. رشد غیرطبیعی سلول‌ها باعث این سرطان می‌شود و ممکن است به سایر اعضای بدن هم حمله کند و منتشر شود.

یکی دیگر از انواع سرطان، سرطان سارکومای رحم در داخل رحم ایجاد می‌شود اما شیوع آن بسیار کمتر از سرطان آندومتر است. سرطان آندومتر معمولا در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود زیرا این سرطان باعث بروز خونریزی‌های غیرطبیعی واژینال می‌شود که نیاز به مراجعه به پزرشک دارند. خونریزی شایع‌ترین علامت این بیماری است که با خونریزی‌های قاعدگی متفاوت است. درد هنگام ادرار، درد هنگام رابطه جنسی و درد لگن از سایر علائم این بیماری است. سرطان مخاط رحم در بیشتر موارد بعد از یائسگی اتفاق می‌افتد.

سارکوم رحم

سارکوم رحم نوعی سرطان رحم است که به طور معمول در لایه ماهیچه ای رحم (میومتر) تشکیل می‌شود. بیشتر سرطان‌های‌ رحم در پوشش داخلی رحم (آندومتر) تشکیل می‌شوند و سرطان آندومتر یا کارسینوم نامیده می‌شوند. از سوی دیگر، سارکوم خیلی شایع است. همچنین انواع نادر دیگری از سارکوم وجود دارد که در سلول های پشتیبان پوشش رحم شروع می شود.

علت سرطان رحم

بر اساس یافته‌های پزشکی هنوز علت دقیق ابتلا به این سرطان مشخص نیست. بااین‌حال می‌توان از عدم تعادل هورمونی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین علل این بیماری یاد کرد. علاوه بر این از دیگر دلایل بروز این سرطان دیابت و چاقی بیش‌ازحد است.

همه زنان در معرض خطر سرطان رحم قرار دارند. البته زنانی که به دلایل مختلف عمل هیسترکتومی (برداشتن رحم) داشته‌اند به سرطان رحم مبتلا نمی‌شوند. بالا بودن سطح هورمون استروژن یکی از اصلی‌ترین دلایل افزایش احتمال ابتلا به سرطان رحم است. معمولا در شرایط زیر سطح هورمون استروژن بالاتر از حد نرمال است:

• افرادی که به اضافه وزن و چاقی مبتلا هستند
• مصرف بعضی از داروها جهت هورمون درمانی (HRT)
• زنانی که هرگز زایمان نداشته‌اند
• زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک

شروع قاعدگی در سنین پایین (قبل از ۱۲سالگی) یا شروع یائسگی دیرتر، خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش می‌دهد. هرچه پریودهای بیشتری داشته باشید، آندومتر شما بیشتر در معرض استروژن قرار گرفته است.

علائم سرطان رحم

علائم سرطان رحم عموماً در زنان سن بالا و در دوران یائسگی بروز پیدا می‌کند. بااین‌حال ابتلا به این بیماری در سنین جوانی نیز ممکن است. به‌طورکلی اصلی‌ترین علائم سرطان رحم به شرح زیر است:

• خون‌ریزی‌های واژینال در دوران یائسگی
• خونریزی میان دو پریود
• پریودهای سنگین‌تر از حالت عادی
• ترشحات غیرطبیعی و یا ترشحات آبکی همراه با خون
• رابطه جنسی دردناک
• درد مداوم زیر شکم
• درد نواحی لگن، پشت و پا
• حالت تهوع
• خستگی مداوم
• اختلالات روده و مثانه
• بی‌اشتهایی
• کاهش وزن ناخواسته

گسترش این سرطان به روده و مثانه نیز می‌تواند نشانه‌های این سرطان را به مواردی نظیر خون در مدفوع یا ادرار، درد رکتوم، ادرار کم و یا دردناک، درد مثانه، یبوست و اسهال افزایش دهد. این نکته قابل‌توجه است که عموماً اکثر خون‌ریزی‌های واژینال به معنای ابتلا به این سرطان نیستند و می‌تواند نشانه پولیپ پوشش رحم، رشد غیر سرطانی بافت درون رحم، نابجایی آندومتر و یا اختلال‌های غیرخطرناک دیگری باشد. به همین جهت در صورت بروز بهتر است بدون نگرانی با پزشک متخصص مشورت شود.

تشخیص سرطان رحم

برای تشخیص قطعی سرطان رحم باید به پزشک متخصص زنان رجوع کرده و یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را به جهت اطمینان انجام دهید.

سونوگرافی ترنس واژینال (TVU)

برای انجام این آزمایش پزشک متخصص یک اسکنر میله‌ای کوچک را درون واژن قرار داده و با تهیه‌کردن عکسی دقیق از تغییرات ضخامت لایه پوشاننده رحم، احتمال وجود سلول سرطانی را بررسی می‌کند.

نمونه‌برداری (بیوپسی)

پس از انجام سونوگرافی ترنس واژینال، ممکن است تشخیص این سرطان نیازمند نمونه‌برداری باشد. در این صورت پزشک متخصص با برداشتن نمونه کوچکی از سلول‌های پوشاننده رحم و ارسال آن به آزمایشگاه، از تشخیص خود مطمئن می‌گردد. عموماً برای بیوپسی دو راه متفاوت وجود دارد:

• هیستروسکوپی: در طول هیستروسکوپی، پزشک یک لوله نازک، انعطاف پذیر و روشن (هیستروسکوپ) را از طریق واژن و دهانه رحم وارد رحم شما می کند. عدسی روی هیستروسکوپ به پزشک اجازه می دهد تا داخل رحم و اندومتر شما را بررسی کند
• بیوپسی آسپیراسیون: در این روش با استفاده از یک لوله کوچک منعطف و واردکردن آن درون واژن، نمونه‌برداری به‌واسطه مکش انجام می‌شود.

آزمایش خون

یکی دیگر از روش‌های تشخیص سرطان رحم تست خون است. عموماً سرطان‌ها به‌واسطه ورود موادی شیمیایی به نام مارکرهای سرطانی، از طریق تست خون قابل‌تشخیص هستند. این آزمایش البته راه دقیقی برای تشخیص سرطان نیست و نهایتاً امکان تشخیص را افزایش می‌دهد.

تعیین مرحله سرطان

هنگامی که سرطان شما تشخیص داده شد، پزشک مرحله سرطان شما را تعیین می‌کند. آزمایش‌هایی که برای تعیین مرحله سرطان شما استفاده می‌شوند ممکن است شامل عکس‌برداری با اشعه ایکس قفسه سینه، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)، اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) و آزمایش خون باشد.

تعیین نهایی مرحله سرطان ممکن است تا پس از انجام عمل جراحی برای درمان سرطان انجام نشود. پزشک شما از اطلاعات این آزمایش‌ها و روش‌ها برای تعیین مرحله سرطان شما استفاده می‌کند. مراحل سرطان آندومتر با استفاده از اعداد رومی از I تا IV (یک تا چهار) نشان داده می شود که پایین ترین مرحله نشان می‌دهد که سرطان فراتر از رحم رشد نکرده است. در مرحله چهارم، سرطان رشد کرده و اندام‌های مجاور مانند مثانه را درگیر کرده یا به نواحی دوردست بدن گسترش یافته است.

درمان سرطان رحم

درمان سرطان رحم معمولاً با جراحی برای برداشتن رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان است. گزینه دیگر پرتودرمانی با انرژی قدرتمند است. درمان‌های دارویی برای سرطان آندومتر شامل شیمی‌درمانی با داروهای قوی و هورمون درمانی برای مسدود کردن هورمون‌هایی است که سلول‌های سرطانی به آنها متکی هستند.  گزینه‌های دیگر ممکن است درمان هدفمند با داروهایی باشد که به نقاط ضعف خاصی در سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند و ایمونوتراپی که به سیستم ایمنی بدن شما در مبارزه با سرطان کمک می‌کند.

هورمون درمانی

هورمون درمانی شامل مصرف داروهایی برای کاهش سطح هورمون در بدن است. در پاسخ، سلول‌های سرطانی که برای کمک به رشد به هورمون‌ها متکی هستند، ممکن است از بین بروند. اگر سرطان آندومتر پیشرفته دارید که به خارج از رحم گسترش یافته است، ممکن است هورمون‌ درمانی یک گزینه باشد

درمان جراحی

درمان سرطان آندومتر معمولاً شامل عمل برداشتن رحم (هیستروکتومی)، و همچنین برداشتن لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها (سالپنگو اوفورکتومی) است. در طول جراحی، جراح شما همچنین نواحی اطراف رحم شما را بررسی می کند تا علائم گسترش سرطان را جستجو کند. جراح شما همچنین ممکن است غدد لنفاوی را برای آزمایش بردارید. این به تعیین مرحله سرطان شما کمک می کند.

هیستروکتومی (برداشتن رحم)

یکی از اصلی‌ترین و شایع‌ترین راه‌های درمان سرطان رحم، هیستروکتومی یا برداشتن رحم است. در این حالت رحم به همراه تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ برداشته شده و امکان بچه‌دار شدن برای همیشه از بیمار سلب می‌شود. عموماً زنان در سنین یائسگی بیشتر از جوانان از این روش برای درمان سرطان استفاده می‌کنند.

هورمون‌درمانی

این روش کاربرد ویژه‌ای دارد و تنها در شرایط خاص و مراحل ویژه‌ای موفقیت‌آمیز است. عموماً از این روش درمانی در مواردی که سرطان به‌واسطه افزایش هورمون استروژن و به‌هم‌خوردن تعادل هورمونی ایجادشده، استفاده می‌شود. به همین جهت روش هورمون‌درمانی کاربرد کمتری نسبت به روش‌های دیگر در درمان سرطان رحم دارد.

در هورمون‌درمانی از پروژسترون مصنوعی به‌صورت قرص استفاده می‌شود. این روش همچنین ممکن است تا حدی از شدت علائم سرطان کاسته و شدت گسترش آن را با کوچک کردن تومور سرطانی آرام کند. استفاده از این روش ممکن است عوارض خفیفی نظیر گرفتگی عضلات، اضافه‌شدن وزن و تهوع را به دنبال داشته باشد.

جراحی

از روش جراحی عموماً برای درمان سرطان پیشرفته استفاده می‌شود. بااین‌حال در مراحل اولیه نیز روش جراحی کاربرد بسزایی دارد. در ادامه چگونگی کاربرد روش جراحی در هرکدام از مراحل سرطان را مرور می‌کنیم:

• جراحی در مرحله اول

در این مرحله ابتدا پزشک جراح با انجام عمل هیسترکتومی، رحم به همراه تخمدان و لوله‌های فالوپ را از بدن بیمار خارج می‌کند. در این روش که از طریق برشی در میانه شکم صورت می‌پذیرد، ممکن است جراح با نمونه‌برداری از نقاط نزدیک رحم میزان گسترش سرطان را نیز تشخیص دهد. افزون بر این در برخی از موارد از لاپاروسکوپ که تلسکوپی مخصوص است نیز در این جراحی استفاده می‌شود. در این روش پس از ترخیص از بیمارستان و استراحت کامل لازم است تمریناتی جهت تقویت اندام انجام شود تا از ایجاد لخته در بدن جلوگیری شود.

• جراحی در مرحله دوم و مرحله سوم

در این مرحله معمولاً پزشک جراح از عمل هیسترکتومی رادیکال (کامل) استفاده کرده و بخش‌های دیگری چون قسمت فوقانی واژن و گره‌های لنفاوی را خارج نماید. این جراحی ممکن است همراه با شیمی‌درمانی و پرتودرمانی تجویز شود.

• جراحی در مرحله چهارم

در این مرحله عموماً پزشک جراح از عمل دبالکینگ برای خارج کردن بافت‌های سرطانی از بدن استفاده می‌کند.

شیمی‌درمانی

منظور از شیمی‌درمانی تزریق دارو به بدن برای کشتن سلول‌های سرطانی است. معمولاً از این روش در مرحله سوم یا چهارم سرطان رحم استفاده می‌شود. شیمی‌درمانی عموماً برای درمان علائم سرطان و جلوگیری از گسترش آن استفاده می‌گردد. این روش همچنین پس از انجام عمل جراحی و برای جلوگیری از بازگشت سرطان نیز کاربرد دارد. شیمی‌درمانی که به‌صورت دوره‌ای انجام می‌گیرد، ممکن است عوارضی مانند ریزش مو، خستگی بدن، کاهش ایمنی بدن، حالت تهوع و استفراغ را به دنبال داشته باشد.

پرتودرمانی

از این روش معمولاً در مواردی که احتمال بازگشت سرطان وجود داشته باشد، استفاده می‌شود. پرتودرمانی همچنین جلوی گسترش و رشد سرطان را نیز می‌گیرد. عموماً از این روش به مدت چهار هفته و در هر هفته پنج روز استفاده می‌شود. در ادامه دو روش پرتودرمانی موجود برای درمان این سرطان را مرور کنیم:

• براکی تراپی (پرتودرمانی داخلی): در این حالت با استفاده از یک لوله پلاستیکی، پرتوهای درمانی به رحم انتقال می‌یابند. این روش ممکن است با دوز پایین، متوسط و بالا انجام گیرد که بستگی به نوع سرطان دارد
• پرتودرمانی خارجی: در این حالت با استفاده از دستگاهی خاص، پرتوهای درمانی به ناحیه لگن انتقال می‌یابند

در برخی موارد از هر دو روش پرتودرمانی به‌صورت هم‌زمان استفاده می‌شود. به‌طورکلی پرتودرمانی می‌تواند عوارض نظیر ریزش مو، اختلالات روده، زخم شدن و قرمز شدن پوست در نواحی مورداستفاده را به دنبال داشته باشد.

پیشگیری از سرطان رحم

برای پیشگیری از ابتلا به این سرطان راه‌های متعددی قابل‌بررسی است. بااین‌حال باید دقت داشت که هیچ‌کدام از این راه‌ها احتمال ابتلا را به صفر نمی‌رساند. در ادامه برخی از این موارد را مرور می‌کنیم:

• تناسب‌اندام و داشتن وزن مناسب
• مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری
• بهره‌بردن از تمرینات ورزشی مداوم
• چکاپ مداوم و مشورت با پزشک متخصص
• رجوع زودهنگام به پزشک متخصص در صورت بروز علائم
• آشنایی با هورمون‌درمانی و عوارض آن

توصیه‌

از دلایل ابتلا به سرطان رحم می‌توان به دیابت، چاقی و سابقه ابتلا خانوادگی اشاره نمود. یکی از اصلی‌ترین علائم، خون‌ریزی‌های واژینال است. از پریودهای سنگین و دردناک، ترشحات غیرطبیعی، رابطه جنسی دردناک، درد زیر شکم و لگن نیز می‌توان به‌عنوان علائم این سرطان یاد کرد. درمان این نوع سرطان در مراحل اولیه عموماً ممکن است و ریسک خطر مرگ را تا حد زیادی پایین می‌آورد پس از انجام آزمایش‌های متعدد و بر اساس نوع آن نوع درمان انتخاب می‌شود نوع درمان سرطان رحم و میزان موفقیت آن تا حد زیادی بستگی به میزان گسترش سرطان در بدن دارد. در نتیجه تشخیص به‌موقع این بیماری بسیار مهم است.