دیابت در کودکان و عوامل ایجاد آن

دیابت در کودکان بیماری ساده‌ای نیست که به راحتی آن را نادیده بگیرید. این بیماری خاموش بدون علائم در بدن شروع می‌شود و به ناگهان متوجه آن خواهید شد. خستگی بیش از حد کودک تا جایی که انرژی لازم برای بازی را ندارد، شب ادراری و تکرر ادرار از جمله مشکلات و علائم شایع دیابت در کودکان هستند که در صورت مشاهده آنها باید بلافاصله با پزشک مشورت کنید. در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر با این بیماری، دلایل و عوارض آن آشنا شوید.

برای آشنایی با دیگر بیماری های کودکان مطالب زیر را مطالعه کنید:

شب ادراری کودکان و علت آن

دیابت در کودکان چگونه است؟

به نقل از «msdmanuals» زمانی که میزان گلوکز خون در بدن کودکان از حد نرمال بیشتر می‌شود، شانس ابتلا به دیابت در کودک ایجاد می‌شود. دیابت به دو نوع ۱ و ۲ تقسیم می‌شود و یکی از شایع ترین بیماری های غدد در انسان است. دیابت نوع ۱ یا دیابت تیپ ۱ بیشتر حاصل اختلالات ژنتیکی است و عمدتا در کودکان شیوع بیشتری دارد.

در دیابت نوع یک، غده لوزالمعده دیگر نمی‌تواند هورمون انسولین تولید کند. وقتی هم که انسولین نباشد، گلوکزی وارد سلول‌ها نمی‌شود و به‌ جایش در خون جمع می‌شود. نتیجه این اتفاق، ابتلا دیابت در کودکان است.

دیابت نوع دو نوعی بیماری قند است که به آن دیابت بزرگسالان هم می‌گویند. سبک زندگی امروزی، چاقی، عدم تحرک از جمله مواردی هستند که زنگ خطر را به‌صدا درآورده‌اند و متاسفانه ابتلا به دیابت نوع ۲ وارد رده سنی کودکان و نوجوانان هم شده است. نرخ ابتلا به دیابت تیپ دو در مقایسه با نوع یک بیشتر است.

میزان قند خون نرمال در کودکان چقدر باید باشد؟

میزان قند خون نرمال در نوزادان و کودکان زیر ۵ سال باید بین ۱۰۰ تا ۱۸۰ میلی‌گرم باشد. این بازه برای کودکان ۶ تا ۹ ساله بین ۸۰ تا ۱۴۰ است. میزان قند خون نرمال در کودکان بالای ۱۰ سال باید بین ۷۰ تا ۱۲۰ باشد.

دلایل دیابت در کودکان

عمده موارد دیابت در کودکان از نوع دیابت تیپ ۱ است. دیابت نوع یک بیماری ژنتیکی و خود ایمنی است که ژن‌های عامل بیماری از والدین به فرزند منتقل می‌شوند. سیستم ایمنی بدن در دیابت نوع یک در کودکان به سلول‌های لوزالمعده حمله می‌کنند و آنها را از بین می‌برند. با از بین رفتن سلول‌های مسئول تولید انسولین دیگر بدن نمی‌تواند هورمون انسولین تولید کند. گلوکزی حاصل از مواد غذایی هم در خون جمع می‌شود و قند خون بالا می‌رود. از دیگر دلایل ابتلا به این بیماری می‌توان به عفونت هم اشاره کرد که علائم بیماری چند هفته بعد از ابتلا بروز پیدا می‌کنند.

سبک غذایی و عادات زندگی ناسالم، ورزش نکردن و کم تحرکی از دلایل دیابت نوع ۲ در کودکان و بزرگسالان هستند. ژنتیک هم از دلایل این بیماری به ‌شمار می‌آید. دیابت نوع ۲ با تغییر عادات زندگی و انتخاب سبک زندگی سالم قابل پیشگیری و کنترل است. این نوع از این بیماری ممکن است تا مدت‌ها بدون علائم و نشانه باشد.

دیابت نوع ۱ در کودکان و علائم آن

به نقل از «nortonchildrens» ابتلا به دیابت نوع یک در کودکان یعنی بدن، انسولین کافی ندارد تا از گلوکز برای تامین سوخت‌وساز استفاده کند. از علائم و نشانه‌های شایع دیابت نوع ۱ در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ضعف و خستگی شدید
• بی‌آبی و تشنگی شدید
• دل پیچه و استفراغ
• درد شکمی
• تکرر ادرار
• تاری دید
• خوب نشدن زخم‌ها
• کج خلقی و تغییر حالت سریع
• تغییرات قاعدگی
• کاهش وزن علی رغم پرخوری
• تپش قلب
• دمای بدن پایین
• کاهش فشار خون
• شب ادراری
• وجود ترشحات چسبناک در ادرار در کودکان ۲ تا ۳ ساله.

دیابت نوع ۲ در کودکان و علائم آن

دیابت نوع ۲ معمولا به‌ تدریج پیشروی کرده و علائم خاموشی دارد که به‌ راحتی قابل تشخیص نیستند. تا حدی‌ که علائم دیابت نوع ۲ ممکن است اصلا تا مدت طولانی در کودکان دیده نشود. از نشانه‌های رایج ابتلا به دیابت تیپ دو در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ضعف و خستگی بیش از حد
• تکرر ادرار
• افزایش گرسنگی
• تشنگی شدید
• دیر التیام پیدا کردن زخم‌ها
• تیرگی پوست در قسمت زیر بغل، گردن
• عوارض دیابت کودکان.

علائم دیابت کودکان

در بالا علائم انواع دیابت در کودکان را بررسی کردیم. در ادامه برخی دیگر از علائم این بیماری در کودکان را با هم مرور می‌کنیم.

علائم دیابت در کودکان زیر ۵ سال

از علائم این بیماری زیر ۵ سال به خصوص کودکان زیر ۲ سال و زیر ۳ سال می‌توان به ترشحات چسبناک در ادرار اشاره کرد. به‌ علاوه اینکه گاهی هم در کودکان زیر ۵ سال شاهد این هستیم که کودک به‌ خاطر افت شدید قند خون از خواب بیدار نمی‌شود. در صورت بروز چنین اتفاقی باید بلافاصله آب میوه یا نوشیدنی شیرین همراه کمی شکر به کودک داده شود.

علائم پوستی دیابت در کودکان چیست؟

ابتلا به دیابت نوع دوم می‌تواند باعث ایجاد اختلالات پوستی در کودکان و بزرگسالان شود. تیرگی رنگ پوست در نواحی زیر بغل و گردن از علائم پوستی این بیماری به‌ شمار می‌آید.

شب ادراری کودکان چه زمانه نشانه دیابت در کودکان است؟

اگر شب ادراری کودکان با تکرر ادرار، احساس خستگی و بی انرژی بودن در کودکان و تشنگی شدید همراه باشد می‌توان این نوع شب ادراری را نشانه دیابت در کودکان دانست. علائم این بیماری معمولا دیر ظاهر می‌شوند. بنابراین با مشاهده نشانه‌هایی مثل شب ادراری همراه با تکرر ادرار و تشنگی مفرط بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

عوارض دیابت در کودکان چیست؟

عدم کنترل این بیماری به عوارض کوتاه مدت و بلند مدت زیر ختم می‌شود:

عوارض کوتاه مدت دیابت در کودکان

در صورت ابتلا به این بیماری احتمالا شاهد عوارض زیر خواهید بود:

• تپش قلب
• افت قند خون
• عرق کردن
• رنگ پریدگی
• اضطراب
• بی حسی لب‌ها و نوک انگشتان دست و پا
• خواب آلودگی
• گیجی و ضعف
• سردرد
• کاهش وزن
• ناشمرده صحبت کردن
• درد شکمی
• آسیب به سیستم قلبی و عروقی
• بروز بیماری‌های چشمی
• آسیب رساندن به کلیه‌ها و دیگر ارگان‌های مهم بدن مانند کبد
• سطح بالای قند خون منجر به آسیب عصبی (نوروپاتی) می‌شود.
• خشکی پوست
• بیماری‌های دهان و دندان.

عوارض بلند مدت دیابت

برای جلوگیری از عوارض بلند مدت دیابت باید میزان قند خون را به ‌صورت منظم کنترل کنید. از عوارض بلند مدت دیابت می‌توان به آسیب دیدگی عروق خونی کوچک و بزرگ اشاره کرده که به ‌خاطر عدم کنترل قند خون در بلند مدت ایجاد می‌شود. میکرواسکولار (تخریب عروق خونی کوچک) و ماکرواسکولار (تخریب عروق خونی بزرگ) از عوارض بلند مدت ابتلا به دیابت هستند.

آزمایش تشخیص دیابت در کودکان

پزشک متخصص برای تشخیص این بیماری، انواع آزمایش قند خون مانند آزمایش گلوکز ادرار، آزمایش تحمل گلوکز (A۱C)، و آزمایش قند خون برای دیابت نوع دوم را تجویز می‌کند. از آنجایی که علائم دیابت تیپ دو دیرتر ظاهر می‌شوند، تشخیص این نوع دیابت در کودکان گاهی ممکن است چندماهی طول بکشد. در مجموع آزمایش‌های زیر برای تشخیص دیابت در کودکان توسط متخصص غدد اطفال تجویز می‌شوند:

• آزمایش A۱C
• آزمایش قندخون ناشتا  (fbs)
• آزمایش تحمل گلوکز(OGTT)
• آزمایش قند خون دوساعته
• آزمایش قند خون تصادفی

درمان قطعی دیابت در کودکان

این بیماری چه کودکان را درگیر کند چه بزرگسالان، درمان قطعی ندارد، اما خوشبختانه قابل کنترل است و فرد مبتلا می‌تواند زندگی طبیعی داشته باشد. تنها کاری که بیمار مبتلا باید انجام دهد، انتخاب سبک زندگی سالم است. در دیابت نوع اول، کودک باید انسولین تزریقی دریافت کند. انسولین خوراکی وجود ندارد، چراکه باعث از بین بردن شیره معده کودک می‌شود.

انسولین استنشاقی هم هست که باید بعد از تست ریه با غذا مصرف شود. هر چند که هنوز هم بهترین روش برای تاثیرگذاری انسولین در بلند مدت همان روش تزریق زیرپوستی انسولین است.

رژیم غذایی مناسب برای دیابت کودکان

غذای مناسب در زمان مناسب نقش بسیار مهمی در کنترل این بیماری دارد. رژیم غذایی در کنار فعالیت و تزریق انسولین نقش اول در کنترل و درمان دیابت نوع یک در کودکان را ایفا می‌کنند. در این میان کربوهیدرات‌ها مهم‌ترین مولفه برای حفظ تعادل رژیم غذایی در دیابتی‌ها هستند به خصوص برای مبتلایان به دیابت تیپ یک برای تبدیل شدن به گلوکز.

کربوهیدرات‌ها بر دو نوع کربوهیدرات شکر و کربوهیدرات نشاسته هستند که نشاسته‌ای‌ها در سیب‌زمینی، پاستا، نان و حبوبات پیدا می‌شوند. کربوهیدرات شکر هم در غذاهای شیرین. میزان کربوهیدرات مورد نیاز هر فرد بسته به میزان فعالیتش، سن و وزن فرق می‌کند.

در رژیم غذایی مناسب برای این بیماری، باید یک سوم غذا و نوشیدنی‌های مصرفی از کربوهیدرات‌های نشاسته‌ای باشد. سه وعده غذا در روز باید شامل موارد زیر باشد:

• مواد مغذی غیرنشاسته‌ای مثل هویج، سبزیجات، فلفل، گوجه و کلم بروکلی
• نشاسته‌ای‌ها مثل ذرت، سیب‌زمینی و نخود سبز
• میوه‌ها مثل سیب، موز، انگور، توت، خربزه و پرتقال
• غلات کامل مثل برنج، حبوبات، ذرت، جو، کینوا، گندم، نان، ماکارونی.

مصرف پروتئین در رژیم غذایی دیابتی ها

مصرف مقدار کافی پروتئین در رژیم غذایی کودک مبتلا به دیابت اهمیت زیادی دارد. برخی از منابع خوب پروتئین برای این کودکان عبارت است از:

• مرغ یا بوقلمون بدون پوست
• ماهی
• گوشت فاقد چربی
• تخم‌مرغ
• آجیل و بادام زمینی
• لبنیات بدون چربی
• ماست
• پنیر.

چربی های مفید برای دیابتی ها

برخی از چربی‌های سالمی که افراد دیابتی می‌توانند استفاده کنند عبارت‌اند از:

• آجیل و دانه‌ها
• کلزا و روغن زیتون
• ماهی آزاد، ماهی تن
• آووکادو.

پیشگیری از دیابت در کودکان

برای پیشگیری از این بیماری می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• ترغیب کودک به داشتن عادات غذایی سالم، ایجاد تعادل در غذا خوردن، کاهش مصرف قند و کربوهیدرات‌های تصفیه شده، کنترل وزن مناسب
• داشتن تحرک و فعالیت بدنی، ورزش منظم
• کم کردن زمان تماشای تلویزیون و بازی‌های کامپیوتری
• تغذیه سالم و پرورش عادات غذایی سالم در کودک برای افزایش وزن سالم.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

میزان شیوع دیابت در کودکان در گذشته به ‌نسبت امروز بسیار کمتر بود. علت اصلی افزایش میزان ابتلا به دیابت در کودکان عدم تحرک و دریافت کالری بیش از حد نیاز بدن است که به ‌واسطه عادات زندگی ناسالم به ‌وجود آمده است. علیرغم تمام پیشرفت‌های علم پزشکی، هنوز هم درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد. تنها راه چاره هم کنترل بیماری است تا از عوارض جدی دیابت جلوگیری نمود.به‌ علاوه اینکه با انتخاب سبک زندگی سالم و پرهیز از غذاهای آماده و فرآوری شده، حذف قند و شکرهای مصنوعی از رژیم غذایی، و ورزش منظم می‌توان تا حدود زیادی از ابتلا به دیابت در کودکان و بزرگسالان جلوگیری کرد.